Congresverslag ECSS 2024

Voedingssupplementen en doping

Martin Chandler, Philip Hurst en Elena Garcia-Grimau lichtten de relatie toe tussen gebruik van voedingssupplementen en (neiging tot) dopinggebruik. Deze relatie blijkt uit onderzoek namelijk opvallend sterk te zijn.

In de eerste plaats vindt onbewust dopinggebruik soms plaats door vervuiling van voedingssupplementen met dopinggeduide stoffen die niet op het etiket vermeld staan. 15-58 procent van de supplementen is vervuild met doping^[1]. Vooral stimulerende middelen (pre-workout) en producten voor vetverlies zijn vaak vervuild. Het risico op vervuilde supplementen is ook onder topsporters reëel: 26 procent van de dopingovertredingen wordt toegeschreven aan vervuilde supplementen; dit wordt in 14 procent van de gevallen bevestigd^[2]. Om zo’n overtreding te voorkomen, is het verstandig om geteste supplementen te gebruiken, die te vinden zijn in het NZVT.

Maar ook bewust dopinggebruik is gerelateerd aan het gebruik van voedingssupplementen^[3]. Supplementgebruikers zijn gemiddeld positiever over dopinggebruik, en gebruiken bijna drie keer zo vaak doping als sporters die geen supplementen gebruiken. Dit impliceert dat er een glijdende schaal is tussen supplementgebruik en dopinggebruik. Maar uiteraard wordt niet iedere supplementgebruiker een dopinggebruiker. Het moreel besef dat doping fout is weerhoudt veel supplementgebruikers van het overschrijden van de grens tussen toegestane en niet-toegestane middelen. Coaches kunnen alert zijn op sporters die voldoen aan het volgende profiel: 

• Een sterk geloof in de werking en noodzaak van supplementen
• Gebruik van veel verschillende supplementen
• Incorrect gebruik van supplementen (bijvoorbeeld de voorgeschreven dosis of frequentie overschrijden)
• Een positieve houding ten aanzien van doping

Bij deze sporters is educatie over supplementen belangrijk, volgens de drie sprekers. En eigenlijk geldt dit voor alle sporters. Hoewel (geteste) supplementen in sommige gevallen nuttig kunnen zijn, worden ze vaak overgewaardeerd. Een ‘Food first’-benadering is meestal beter en verkleint de kans op een positieve dopingtest. Dit vereist wel voldoende kennis van voeding: een sporter die hier weinig vanaf weet of niet kan koken, zal namelijk eerder naar supplementen grijpen.

Botdichtheid bij duursporters

Craig Sale, Eimear Dolan en Jan-Willem van Dijk presenteerden hun onderzoek naar lage botdichtheid bij duursporters. Dat de botdichtheid van duursporters (met name wielrenners) lager is dan bij andere sporters is al enige tijd bekend, maar er wordt steeds meer duidelijk over de invloed van voeding en trainingsbelasting op de botten.

Volgens Eimear Dolan creëren verschillende omstandigheden bij wielrenners een ‘perfect storm’ voor het ontwikkelen van botontkalking (osteoporose). Wielrenners zijn vaak van nature licht gebouwd, maken veel trainingsuren op de fiets (met weinig impactbelasting op de botten), verliezen calcium door veel te zweten en krijgen vaak te weinig energie binnen voor de trainingsbelasting die ze leveren. Dit heeft op korte termijn mogelijk invloed op botblessures zoals botbreuken en stressfracturen, maar vooral ook op hun latere gezondheid. Zwakke botten kunnen uiteindelijk leiden tot blijvende invaliditeit.

Dus wat kunnen wielrenners doen om hun botgezondheid te verbeteren? Volgens Dolan is het vooral belangrijk om het herstel na de training te optimaliseren. Voldoende koolhydraten, calcium en vitamine D helpen hierbij, maar ook veel slaap en weinig stress helpen mogelijk de botten sterk te houden. Daarnaast kunnen botbelastende trainingsvormen, zoals sprongtraining of krachttraining helpen voor de botgezondheid.

In een recente interventiestudie onder leiding van Jan-Willem van Dijk hielp een combinatie van sprongtraining en collageensupplementen om de botdichtheid van wielrenners op peil te houden^[4]. Dit effect bleef echter wel beperkt tot de heupbotten van de deelnemende wielrenners, terwijl verlies van botdichtheid in het hele skelet kan optreden. Van Dijk adviseert daarom om vooral ook het hele lichaam te trainen met botversterkende activiteiten: zo zouden wielrenners misschien baat hebben bij bokstraining om hun kwetsbare sleutelbeenderen te beschermen.

Vrouwelijke geslachtshormonen en prestaties

Net als de vorige twee ECSS-edities was er veel aandacht voor onderzoek naar de relatie tussen de menstruatiecyclus en topsportprestaties. Mette Hansen vertelde over het effect van vrouwelijke geslachtshormonen op kracht en vermogen. Uit onderzoek blijkt dat het effect van met name oestrogeen op kracht en vermogen groot is: vrouwen verliezen tijdens de overgang veel spiermassa, kracht en vermogen doordat ze minder oestrogeen aanmaken. Reden te meer om ook bij jonge vrouwen aandacht te besteden aan oestrogeenwaarden. Die kunnen immers ook dalen bij lage energiebeschikbaarheid, wat slecht is voor kracht- en explosieve prestaties. Aangezien een verstoorde menstruatiecyclus een aanwijzing is voor een verlaagd oestrogeenniveau, is het belangrijk om de cyclus te monitoren.

Volgens recent onderzoek is er echter geen aantoonbare invloed van de maandelijkse schommeling van oestrogeen tijdens een gezonde, natuurlijke menstruatiecyclus op kracht en vermogen^[5]. Volgens Hansen is het daarom ook niet zinvol om extra krachttraining te doen in de fase van de menstruatiecyclus waarin oestrogeen hoog is – tenminste, totdat goede wetenschappelijke studies anders beweren.