Wat is al bekend?
- Mentale vermoeidheid zorgt voor een slechtere sportprestatie als die langer dan drie minuten duurt.
- Mentaal vermoeide voetballers hebben meer moeite met nauwkeurig schieten en passen.
Wat is nieuw?
- Vier weken additionele cognitieve training versterkt de positieve effecten van een trainingskamp bij voetballers.
Mentale vermoeidheid wordt beschouwd als een psychobiologische conditie die gepaard gaat met een algeheel gevoel van lusteloosheid en gebrek aan energie. Atleten kunnen hiermee te kampen krijgen door het uitvoeren van veeleisende cognitieve activiteiten tijdens de training of wedstrijd, alsmede door stressoren als reizen, werk en school, en mogelijk ook socialmediagebruik. Terwijl een nadelige invloed van mentale vermoeidheid op kortdurende inspanning niet wordt gevonden in onderzoek, blijkt uit onderzoek dat de duurprestatie er wel onder te lijden heeft: zonder dat hier fysiologische veranderingen aan ten grondslag liggen, klagen sporters over een zwaarder gevoel van inspanning, hoewel profs hier minder last van lijken te hebben dan recreanten.
Langzamer en onnauwkeuriger
Mentaal vermoeide teamsporters kiezen hierdoor voor een lagere submaximale loopsnelheid. Hiernaast worden cognitieve functies, zoals aandacht, alertheid en reactievermogen, negatief beïnvloed door mentale vermoeidheid. Onderzoek laat zien dat voetballers na een mentaal vermoeiende taak van een half uur niet alleen minder ver lopen tijdens een voetbalspecifieke uithoudingstest, maar ook onnauwkeuriger schieten en passen. Daarom is vooral in het voetbal veel aandacht voor strategieën die de mentale vermoeidheid bij sporters kunnen verlichten zodat hun fysieke prestatie er minder onder te lijden heeft.
Recente studies van de universiteit van Birmingham suggereren dat ‘breinuithoudingstraining’, waarbij mentaal-vermoeiende cognitieve activiteiten gecombineerd worden met fysieke training, hiervoor een goede optie is. Zo vertoonden gezonde vrijwilligers een grotere verbetering in uithoudingsvermogen na een vijfweeks programma wanneer zij tegelijk[2] of aaneensluitend[3] op de fysieke taak – vier keer in de week een kwartier lang ritmisch knijpen met de hand – ook cognitieve taken voorgeschoteld kregen.
Trainingskamp
Om te weten of ook profvoetballers baat kunnen hebben bij extra breinuithoudingstraining, voerde één van de onderzoekers uit Birmingham samen met een aantal Europese collega’s een studie uit bij een team uit de derde Italiaanse divisie[1]. Dat gebeurde tijdens een vierweeks trainingskamp in voorbereiding op het seizoen. De 22 spelers kregen elke dag hun standaard voetbaltrainingen voorgeschoteld, in totaal 40 fysieke sessies. Terwijl de ene helft van de groep als controle neutrale geluiden te horen kreeg, moest de andere helft aanvullend cognitieve taken op een tablet afwerken (zoals weergeven in onderstaand kader). Om de breinuithoudingstraining niet op de voetbaltraining te laten inwerken, werd deze op het einde van de dag, direct na een trainingssessie, aangeboden en duurde niet langer dan 30 minuten.
Zo werkt respons-inhibitie
Voor de mentale training in de studie werd gebruik gemaakt van een commerciële app (SOMA-NPT). Deze app biedt 80 verschillende cognitieve taken aan die zich richten op geheugen, aandacht, besluitvorming en inhibitie. De voetballers kregen drie taken voorgeschoteld die allen te maken hebben met alleen het laatste aspect.
Respons-inhibitie betreft het vermogen om impulsen te onderdrukken en eerst na te denken voordat je op een prikkel reageert. Bij de go/no-go test is de prikkel bijvoorbeeld een rondje of vierkantje dat op het scherm verschijnt, of een hoge of lage toon die geproduceerd wordt: alleen als het rondje verschijnt of een hoge toon te horen is, moet de gebruiker zo snel mogelijk op het scherm tikken. Bij de Eriksen-flankertaak krijgt de gebruiker een rijtje van bijvoorbeeld pijlen op het scherm te zien, plus twee knoppen om op te drukken. De richting waarheen de centrale pijl wijst, bepaalt hierbij welke knop de gebruiker moet aantikken. Bij de AX-CPT moet de gebruiker zo snel mogelijk op een knop tikken wanneer bijvoorbeeld de letter A voorafgegaan wordt door een X. Bij elke andere letter(combinatie) moet juist een andere knop ingedrukt worden.
Voor en na het trainingskamp werden de spelers getest op hun fysieke (30-15 intermitterende hardlooptest), cognitieve (Stroop-test, psychomotorische waakzaamheidstest) en multi-task-eigenschappen (herhaald sprintvermogen test, voetbalspecifieke wendbaarheidstest). Hieruit bleek dat de spelers die breinuithoudingstraining hadden gevolgd beter presteerden dan de controlegroep bij de hardlooptest zonder dat hun lactaatspiegel of hartslagfrequentie hoger was. Ook haalden ze betere scores op de cognitieve en multi-task testen.
Deze resultaten suggereren dat het voor trainers die de mentale belastbaarheid en prestatie van hun atleten willen verbeteren, het een interessante optie kan zijn om rondom de normale training ook cognitief-vermoeiende taken aan te bieden. In de huidige studie onder profvoetballers betrof het taken die gericht waren op respons-inhibitie. Of atleten in andere takken van sport hier gebaat bij zijn, of dat andere vormen van mentale training ook effectief zijn, is onduidelijk.
Bronnen
- Staiano W, Merlini M, Romagnoli M, Kirk U, Ring C, Marcora S. Brain endurance training improves physical, cognitive, and multitasking performance in professional football players. Int J Sports Physiol Perform. 2022;17(12):1732-1740.
- Dallaway N, Lucas S, Ring C. Concurrent brain endurance training improves endurance exercise performance. J Sci Med Sport. 2021;24(4):405-411.
- Dallaway N, Lucas S, Marks J, Ring C. Prior brain endurance training improves endurance exercise performance. Eur J Sport Sci. 2023 Feb 5:1-10. doi: 10.1080/17461391.2022.2153231. Epub ahead of print. PMID: 36475378.
