Effect van (lange) vliegreis op slaap en prestatie

Atleten moeten voor belangrijke internationale toernooien en/of trainingskampen vaak intercontinentaal reizen. Zo’n lange reis kan een flinke impact hebben op de atleet. Dit komt niet alleen door de omstandigheden in het vliegtuig, zoals de beperkte ruimte, de droge lucht en de lagere zuurstofspanning, maar ook door het passeren van meerdere tijdzones. Het effect van een jetlag is te voorkomen of in ieder geval te verminderen door het slaap-waakritme in Nederland al vast aan te passen (lees hier). Er is echter geen invloed uit te oefenen op de omstandigheden in het vliegtuig of op de duur van de reis. De vraag is wat nu precies het effect is van deze omstandigheden? Hoewel vaak wordt aangenomen dat deze onder andere ten koste gaan van de fysieke prestatie, blijkt er opvallend weinig onderzoek te zijn uitgevoerd op dit gebied. Tevens blijkt dat de resultaten uit het onderzoek dat is uitgevoerd wisselend zijn en de onderzochte prestatiemaat niet altijd relevant is voor de sport.

Gesimuleerde reis

Dit was voor Fowler e.a. aanleiding om een goed gecontroleerd onderzoek op te zetten naar de effecten van een lange vliegreis. Om de omstandigheden zo constant mogelijk te houden hebben de Australische onderzoekers een vliegtuigcabine gesimuleerd in een hoogtekamer. Hiermee waren dus de omstandigheden na te bootsen die normaal gesproken in een vliegtuigcabine heersen. Aan het onderzoek deden 10 mannelijke proefpersonen mee. Zij moesten zich 3 keer melden in de ‘vliegtuigcabine’. In wisselende volgorde vlogen de proefpersonen van Sydney naar Perth (5 uur), van Sydney naar Londen (24 uur inclusief 2 uur durende tussenstop), of helemaal niet. Alle ‘vluchten’ vertrokken om 16:00 uur plaatselijke tijd. Tijdens de ‘vluchten’ moesten de proefpersonen blijven zitten en kregen zij te eten op tijdstippen waarop ze dat tijdens een normale vlucht ook zouden krijgen. Voor de ‘vliegreizen’ en op de ochtend en middag na aankomst moesten de proefpersonen een counter movement jump doen en de ‘Yo-Yo intermittent recovery level 1’ test. Verder is o.a. de slaapduur gemeten.

De resultaten laten zien dat alleen een intercontinentale vlucht een nadelig effect heeft op de slaap en de fysieke prestatie. Zo sliepen de proefpersonen op de dag van de vlucht van Sydney naar Londen gemiddeld 4 uur minder dan tijdens de 2 andere dagen van het onderzoek. Na de lange vlucht voelden de proefpersonen zich vermoeider en zij presteerden zowel in de ochtend als middag na de reis slechter op de looptest, maar niet op de counter movement jump.

Korte versus lange vlucht

De resultaten van de studie van Fowler e.a. laten zien dat, in tegenstelling tot een vlucht van 5 uur, een lange intercontinentale vlucht een negatief effect heeft op de slaapduur en de loopprestatie. Het lijkt voor de hand te liggen dat de mindere loopprestatie het gevolg is van de mindere slaap, maar dat is niet met zekerheid te zeggen. In het onderzoek zijn de vluchtduur en het passeren van de tijdzones namelijk niet onafhankelijk van elkaar gemeten. Hoewel deze resultaten misschien niet verassend zijn, laat deze studie wel voor het eerst zien dat een langdurige vliegreis op de dag na aankomst een nadelig effect heeft op een prestatiemaat die relevant is voor teamsporters.