Congresverslag ECSS 2019 | deel 1

Hersendoping

Luca Angius, onderzoeker aan de Northumbria University in Newcastle, vertelde over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van hersenstimulatie en sportprestaties. Bij deze zogeheten transcranial direct current stimulation (tDCS) worden de hersenen gestimuleerd door het toedienen van kleine elektrische stroompjes via de schedel. Het idee hierachter is dat verschillende hersengebieden – die ook actief zijn bij inspanning – geactiveerd worden; sporters ervaren een inspanning als minder zwaar.

Ondanks dat er nog veel vragen zijn over tDCS, laat Angius met verschillende studies zien dat deze vorm van hersenstimulatie de prestatie zou kunnen verbeteren. Zo blijkt dat sporters minder vermoeidheid ontwikkelen en minder pijn ervaren tijdens inspanning, wanneer onderzoekers van tevoren de hersenen stimuleren. Ook kunnen mensen een fysieke taak langer volhouden. Hierdoor zouden sporters mogelijk hun duurprestatie kunnen verbeteren.

Voorlopig nog toekomstmuziek

Volgens Angius is het voorlopig nog wel toekomstmuziek om hersenstimulatie te gebruiken voor presentatiebevordering. Er is namelijk nog veel onduidelijkheid over de werking van tDCS. Ook is de kwaliteit van veel studies naar hersenstimulatie onvoldoende. Dit bevestigt Lex Mauger, een wetenschapper verbonden aan de Universiteit van Kent. Mauger benoemt daarnaast dat de langetermijneffecten en de veiligheid van tDCS nog niet volledig zijn bestudeerd. Ook is er volgens Mauger een grote kans op publicatiebias: een vertekening van de resultaten omdat de positieve resultaten wel gepubliceerd zijn, maar de negatieve of onduidelijke resultaten niet. Zowel Angius als Mauger pleiten daarom voor meer onderzoek naar tDCS, maar geven daarbij aan dat het ingewikkeld is. Zo sluit Angius zijn presentatie af met een citaat van Lyall Watson: “If the Human Brain were so simple that we could understand it, we would be so simple that we couldn’t”.

Mentale gezondheid

Mentale gezondheid is een hot topic in de sportpsychologie. Zo hot zelfs, dat het gerenommeerde tijdschrift British Journal of Sports Medicine onlangs twee nummers geheel aan dit onderwerp wijdde. Ook op het ECSS congres ontbrak dit onderwerp niet.

Dr. Insa Nixdorf vertelde dat depressie bovengemiddeld vaak voorkomt onder topsporters. Risicogroepen zijn individuele sporters en sporters die hun topsportcarrière beëindigd hebben. Ook zijn vrouwelijke topsporters vaker depressief dan mannen. Onderzoekers dachten tot voor kort dat depressie sterk gekoppeld was aan het verlies van wedstrijden. Nixdorf stelde echter dat topsporters heel succesvol, maar tegelijkertijd depressief kunnen zijn. De Amerikaanse topzwemmer Ian Thorpe verklaarde onlangs in verschillende interviews zelfs met depressie te worstelen in de tijd dat hij meerdere Olympische medailles won.

Té perfectionistisch

Perfectionisme, een sterk negatief gevoel bij falen en slechte manieren om met stress om te gaan, zijn risicofactoren voor depressie. De eerste twee eigenschappen komen vaak voor onder topsporters, en misschien zijn dit ook wel eigenschappen die helpen om goed te worden in de sport. Dat zou één verklaring kunnen zijn waarom topsporters bovengemiddeld vaak depressief zijn.

Burnout, een ziekte die fysieke en mentale uitputting als hoofdkenmerk heeft, komt ook bovengemiddeld vaak voor onder topsporters. Ook hierbij is perfectionisme de belangrijkste risicofactor, zo vertelde dr. Daniel Madigan. Extreem hoge doelen stellen en extreem kritisch zijn op eigen prestaties zijn veelvoorkomende kenmerken van topsporters, maar geven ook een groot risico op burnout. Een sportpsycholoog kan helpen om overmatig perfectionisme te temperen. Madigan en Nixdorf willen beiden meer aandacht genereren voor mentale gezondheid van topsporters om zo de drempel te verlagen om psychologische hulp te zoeken.

Naar buiten!

Dr. Tadhg Macintyre sloot de sessie af met een pleidooi om meer de natuur in te gaan. Zijn onderzoek toonde aan dat sporters, net als ‘gewone mensen’, behoefte hebben om afstand te nemen van hun werk. Topsport levert naast veel fysieke stress (door het harde trainen) ook mentale stress op. Sporters moeten van beide vormen van stress herstellen. Sporters die buiten in de natuur trainen, kunnen vaak tijdens hun trainingen afschakelen, maar sporters die binnen trainen hebben hier meer moeite mee. Sporten in een bebouwde omgeving (denk aan zaalsporten, maar ook aan een hardlooptraining ín de stad), levert veel prikkels op. Met name binnensporters doen er daarom verstandig aan om vaker een wandeling in de natuur te maken.

Hersenschade bij topsporters

In 2017 werd een alarmerend onderzoek gepubliceerd door een grote, Amerikaanse onderzoeksgroep onder leiding van dr. Ann McKee ^[1]. McKee beheert een hersenbank, waar veel vrijwilligers na overlijden hun hersenen aan doneren. Bij het ontleden van de hersenen van 202 jong overleden American Footballspelers bleek dat 177 hersenen ernstige afwijkingen vertoonden: er waren opstapelingen van zogenaamde Tau-eiwitten te vinden. De eiwitopstapelingen zijn de belangrijkste manifestatie van chronische traumatische encephalopatie (CTE). De overleden sporters hadden ook veel klachten, waaronder geheugenverlies, agressie en depressie. Deze symptomen zijn ook gerelateerd aan CTE. CTE ontstaat waarschijnlijk door herhaaldelijke klappen op het hoofd, opgelopen door jarenlang American Football spelen.

In de Verenigde Staten leverde deze publicatie veel ophef en weerstand op – begrijpelijk gezien de impact op de meest populaire volkssport. Onlangs is er echter ook CTE aangetroffen in de hersenen van twee oud-rugbyspelers en een voetballer, dus mogelijk hebben we in Europa ook een probleem. McKee pleit daarom voor meer onderzoek om CTE te kunnen diagnosticeren bij levende mensen, aangezien dit nu alleen door middel van hersenontleding kan worden gedaan. Daarnaast maakt ze zich hard voor preventie van hersenschade. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor het omgaan met hersenschuddingen bij sporters, maar McKee zou nog iets verder willen gaan. Bijvoorbeeld door acties waarbij klappen op het hoofd voorkomen, zoals tackels in rugby en American football of koppen bij voetbal, te verbieden bij jeugdspelers. Stof tot nadenken, zowel voor onderzoekers als voor coaches, spelers en bestuurders.