Factsheet cryotherapie

Achtergrond 

Met cryotherapie onderwerpt een sporter zich tijdens één of meerdere sessies van twee tot vier minuten aan extreem lage temperaturen: -110°C tot -190°C^[4,5,10,15]. Deze temperaturen worden bereikt door het verdampen van vloeibare stikstof in een kamer, cabine of vat. Afhankelijk van de gebruikte optie komt hierbij ofwel het gehele lichaam in aanraking met de kou, of blijft het hoofd buiten schot. Kwetsbare delen van het lichaam (zoals vingers, tenen en oren) moeten tijdens de behandeling worden beschermd. Vanwege het risico op bevriezing dient cryotherapie in een specialistische omgeving uitgevoerd te worden, onder supervisie van deskundig personeel.

Hoewel de gebruikte temperatuur bij cryotherapie veel lager is dan bij een koudwaterbad (zie deze factsheet), wordt dit vanwege de geringere warmtegeleiding van lucht niet zo ervaren^[2]. Ook verschillen de fysiologische effecten van beide methoden: bij toepassing van cryotherapie is de afname in huidtemperatuur groter, maar die in kerntemperatuur kleiner^[5,10]. Het beoogde resultaat op de vermoeide spieren na inspanning hoeft daarom niet hetzelfde te zijn tijdens een cryotherapie-sessie of het nemen van een koudwaterbad.

Subjectief en objectief herstel 

De wetenschappelijke bevindingen van beide methoden wijzen momenteel in dezelfde richting, namelijk dat het herstel na het sporten niet versneld wordt, maar wel als zodanig kan worden ervaren. Sporters rapporteren bij gebruik van cryotherapie veelvuldig dat ze in de eerste uren en dagen na intensieve inspanning minder last van spierpijn en vermoeidheid hebben dan wanneer ze niets doen (passief herstel)^{[2,3,4,5,10,15]}. Deze subjectieve verbetering is vergelijkbaar met die na een koudwaterbad of andere herstelstrategieën zoals massage of actief herstel^[1,6,8,11]. Het geloof dat het werkt (placebo-effect) kan hierbij niet worden uitgesloten^[18,19]. Objectieve indicatoren van spierschade (zoals bloedspiegels van creatinekinase en myoglobine) laten echter geen eenduidige verbetering van het herstel na zware inspanning zien^{[6,9,11,15,16,18].} Ook de bijbehorende ontstekingsreactie na het sporten verandert niet door cryotherapie^[2,9,10,15]. 

Herstel van prestatie

Op het herstel van de prestatie blijkt cryotherapie dan ook weinig meerwaarde te hebben. Het tijdelijke prestatieverlies na een zware inspanning verbetert weliswaar vaak wel wanneer cryotherapie wordt vergeleken met passief herstel, maar niet in vergelijking met bijvoorbeeld een koudwaterbad of een placebo-behandeling^{[1,13,15,16,19]}. Alleen wanneer het doel is om het verlies aan spierkracht binnen één uur na inspanning in te perken, lijkt het erop dat cryotherapie een betere keuze dan een koudwaterbad is^[11]. 

Onzekerheden

Mede doordat het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van cryotherapie bij sporters nog duidelijk achterloopt op die van een koudwaterbad, is de behandeling nog met onzekerheid omringd. Factoren als lichaamssamenstelling, leeftijd en geslacht beïnvloeden de lichamelijke respons op cryotherapie^[10], waardoor de optimale temperatuur en blootstellingsduur per individu zal verschillen.

Ook is het onduidelijk hoeveel sessies nodig zijn om een effect te bewerkstelligen^[5,10,15]. Studies suggereren dat frequente behandelingen mogelijk meer effect hebben^[10,15] – dagelijkse cryotherapie zou op die manier zijn in te zetten om symptomen van overtraining tijdens een zware trainingsperiode te verlichten^[17]. Vanuit het onderzoek naar het koudwaterbad is het echter bekend dat herhaaldelijk toepassen van koude juist een negatieve invloed heeft op de spieradaptatie ten gevolge van krachttraining^[12,14]. Of cryotherapie deze keerzijde ook heeft, is amper onderzocht^[7]. Actief herstel is in de meeste gevallen de eenvoudigste en effectiefste herstelstrategie voor een sporter. Alleen als een sporter te maken heeft met oververhitting of als er weinig hersteltijd is, kan het opzoeken van de kou na zware inspanning nuttig zijn. Hierbij is een koudwaterbad een veel toegankelijkere optie dan cryotherapie.